Thí điểm chi trả lương hưu và trợ cấp BHXH qua hệ thống Bưu điện: Vẫn còn những tồn tại

Với hệ thống trải đều và rộng khắp toàn quốc, hệ thống Bưu điện đã bước đầu đáp ứng được yêu cầu trong việc chi trả lương hưu và trợ cấp BHXH. Những điểm có đông đối tượng được bố trí thêm bàn, thêm nhân viên chi trả; điểm chi trả hầu hết ở tại các Bưu cục, điểm Bưu điện – Văn hóa xã hoặc Hội trường UBND xã… giúp người thụ hưởng nhanh chóng nhận được tiền. Bưu điện cũng là cơ quan chịu trách nhiệm hoàn toàn về đảm bảo an toàn tiền mặt; hàng tháng sau khi chi trả xong có trách nhiệm tổng hợp, báo cáo quyết toán về cơ quan BHXH…

Bắc Kạn là 1 trong 4 địa phương được chọn triển khai thí điểm đầu tiên (từ tháng 9/2011). Theo đó, Bưu điện tỉnh Bắc Kạn đã thực hiện chi trả tại 67/136 điểm Bưu điện và quy định ngày chi trả cho từng xã, phường, thị trấn; còn lại hầu hết thuê , mượn địa điểm để tạo điều kiện thuận lợi nhất cho việc đi lại và giao dịch của người dân. Qua khảo sát tại địa bàn cho thấy, sạch sẽ, được trang bị quạt, bàn ghế, báo đọc, nước uống phục vụ người nhận lương.

Tại mỗi điểm chi trả, Bưu điện đều bố trí 2 người, trong đó có ít nhất 1 cán bộ chuyên quản để kịp thời thông tin những thay đổi về tình hình tăng, giảm người hưởng cho cơ quan BHXH. Ngoài ra, do có nhiều đối tượng là người dân tộc thiểu số nên còn phải bố trí một bưu tá xã trợ giúp trong việc giao tiếp với đối tượng. Nhờ phối hợp chặt chẽ với BHXH tỉnh, công tác chi trả luôn đảm bảo an toàn; một số huyện thực hiện chi trả tốt như: Na Rì, Pác Nặm… Riêng việc vận chuyển tiền mặt được Bưu điện sử dụng ô tô chuyên dụng (trừ huyện Pác Nặm).

Theo thống kê, toàn tỉnh Bắc Kạn có 144 điểm chi trả thuộc 122 xã, phường, thị trấn với số tiền gần 20 tỷ đồng/tháng. Đây là địa bàn đối tượng không tập trung, số lượng người thụ hưởng và số tiền chi trả không quá lớn, phù hợp với năng lực phục vụ của Bưu điện tỉnh. “Dù được chọn thí điểm ngay trong đợt đầu, nhưng tại Bắc Kạn chưa để xảy ra sự cố nào, mà luôn chi trả kịp thời, đầy đủ và nhận được đồng thuận của  người thụ hưởng” – Ông Hứa Đình Thuyên – Giám đốc Bưu điện tỉnh Bắc Kạn cho biết.

Trong khi đó, Nghệ An tuy mới triển khai thí điểm từ tháng 4/2012, nhưng cũng đã cho thấy hiệu quả bước đầu. Theo ông Chu Quang Hào – Giám đốc Bưu điện tỉnh: Nghệ An có 3 huyện được chọn thí điểm là Anh Sơn, Kỳ Sơn và Quỳ Châu với tổng số 32.512 đối tượng hưởng lương hưu và trợ cấp BHXH. Tới đây BHXH và Bưu điện tỉnh dự kiến sẽ thí điểm tiếp ở huyện Nghi Lộc và thị xã Cửa Lò.

Ông Nguyễn Hữu Đồng – Giám đốc Bưu điện huyện Anh Sơn cho biết: “Toàn huyện có 4.700 đối tượng, với số tiền chi trả 12,3 tỷ đồng. Cứ theo lịch cố định trong ngày, trong vòng 5 ngày (từ 6 đến 10 hàng tháng) phải chi xong toàn bộ 21 xã, thị trấn. Riêng xã Lĩnh Sơn có số đối tượng lớn (437 đối tượng với số tiền 1,2 tỷ đồng, trong đó có hơn 10 người được chi trực tiếp tại nhaf0 nên lịch chi trả bắt đầu từ 14 giờ chiều đến cuối tuần (ngày 9 hàng tháng) với 2 bàn chi trả (3 người/bàn).

Tại các điểm chi trả của xã Lĩnh Sơn (huyện Anh Sơn, Nghệ An) và xã Khang Ninh (huyện Ba Bể, Bắc Kạn), chúng tôi đã ghi nhận được tâm tư của một số đối tượng thụ hưởng lương hưu. Bà Đặng Thị Khoát, ông Nguyễn Văn Quế… ở xã Lĩnh Sơn cho biết: Do quy định cụ thể chiều ngày 9 hàng tháng có lương nên chúng tôi chủ động hơn. Đặc biệt, việc số tiền chi trả được cho sẵn vào phong bì nên mọi người thấy thuận tiện và nhanh chóng.

Ông Nguyễn Văn Nhân ở thôn Pác Nghè (xã Khang Ninh) tâm sự: “Cứ sáng mùng 8 hàng tháng,tôi đến đây lĩnh lương. Do nhân viên Bưu điện đã kẹp sẵn tiền nên chưa đầy 1 phút đã lĩnh xong”. Sau khi kí xác nhận, ông Nhân cùng nhiều người đều nán lại uống nước, trò chuyện rất phấn khởi.

Còn những khó khăn vướng mắc

Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác chi trả lương hưu và trợ cấp BHXH qua hệ thống Bưu điện cũng gặp không ít khó khăn, vướng mắc. Cụ thể như vẫn còn tình trạng nhân viên Bưu điện không giải đáp được những thắc mắc của đối tượng, nhất là khi chế độ chính sách thay đổi…. Chính điều này đã khiến một số cụ “bức xúc nhầm” khi cứ trách cơ quan BHXH…

Theo ông Nông Ngọc Quỳnh – Trưởng phòng Chế độ BHXH (BHXH Bắc Kạn), việc giải đáp chế độ chính sách của nhân viên Bưu điện chưa thực sự thỏa đáng, như trong đợt tăng lương tối thiểu tháng 5/2012…

Giám đốc BHXH huyện Anh Sơn (Nghệ An), ông Hoàng Văn Hưng thì cho biết: Trong thời gian thực hiện thí điểm, có 1 trường hợp đối tượng chết, nhưng gần 1 tháng sau Bưu điện mới biết và báo cho BHXH huyện khi danh sách và tiền chi trả của tháng tiếp theo đã lập xong. Chính trường hợp cụ thể này đã “gây khó” cho cơ quan BHXH khi giải quyết chế độ cho đối tượng.

Theo đánh giá của BHXH Bắc Kạn, công tác chi trả nhiều khi không thực hiện được do một số nguyên nhân đến từ các trường hợp nhận trợ cấp thất nghiệp và tai nạn lao động. Nhân viên chi trả thương không có thông tin về các đối tượng này; một số đối tượng thụ hưởng có tâm lý để dồn nhiều tháng mới nhận 1 lần do số tiền ít, đường sá đi lại khó khăn, nhất là các đối tượng hưởng tuất thường xuyên.

Trong khi đó, theo ông Lê Trường Giang – Phó Giám đốc BHXH Nghệ An chi trả Bưu điện hay chi qua đại lý cũng phải thể hiện sự trân trọng đối với những người hưởng lương hưu, nhất là Nghệ An lại là vùng đất có truyền thống cách mạng. Do đó, nếu giao cho Bưu điện thực hiện việc này, đòi hỏi phải có sự giám sát chặt chẽ…

Cũng theo ông Giang, qua kiểm tra vẫn còn một số vấn đề cần xem xét, như: Nhiều điểm  chi trả còn sơ sài, đơn giản; việc truyền tải chủ trương chế độ chính sách, giải đáp thắc mắc cho đối tượng còn hạn chế. Trước đây, cơ quan BHXH đều ký hợp đồng đại lý chi trả với Chủ tịch UBND cấp xã. Thực hiện công tác này, bưu điện cần quan tâm hơn đến  việc phối hợp với UBND cấp xã để đảm bảo tiền mặt. Chi trả lương hưu là vấn đề quan trọng liên quan đến an ninh xã hội ở địa phương, nếu Bưu điện làm không tốt thì dễ dẫn đến hiểu làm về ngành BHXH bởi người dân chỉ biết lương hưu là do ngành BHXH trả.

Cần giải pháp cụ thể, đồng bộ

Theo đánh giá của một số cán bộ BHXH, mặc dù Bưu điện đã có những biện pháp chấn chỉnh kịp thời; song để khắc phục được triệt để những tồn tại cần phải có thời gian và sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên. Nhất là việc giải đáp thắc mắc, tinh thần phục vụ đối tượng; sự phân biệt vai trò “chi trả thay” của nhân viên Bưu điện có được làm rạch ròi hay không (nếu không dễ dẫn đến sự ngộ nhận, đánh giá  thấp vai trò của cơ quan BHXH); nhân viên Bưu điện ở xã chủ yếu được ký hợp đồng lao động  khoán việc thì liệu có đảm báo đủ tư cách pháp nhân…

Về những điểm tồn tại này, theo ông Phạm Anh Tuấn – Phó Tổng Giám đốc Tổng Công ty Bưu chính Việt Nam, Tổng Công ty và Bưu điện các địa phương đã nghiêm túc chấn chỉnh những sai sót nhỏ xảy ra trong quá trình thực hiện thí điểm; đồng thời cùng BHXH Việt Nam sẽ có phương án xử lý  để trình Chính phủ. Đặc biệt, đội ngũ nhân viên Bưu điện tuyến xã sẽ được kiện toàn. Thời gian tới Tổng Công ty sẽ tham gia BHXH, BHYT tự nguyện cho những đối tượng này, giúp họ gắn bó và có trách nhiệm hơn với công viêc…