Ông tên thật Phạm Quang Lễ, sinh ngày 13/9/1913 trong một gia đình nhà giáo nghèo tại xã Chánh Hiệp, huyện Tam Bình, tỉnh Vĩnh Long. Mồ côi cha lúc 6 tuổi, ông được mẹ và chị gái đã tần tảo nuôi dưỡng cho ăn học. Giữa 1933, Phạm Quang Lễ đã thi đỗ đầu hai bằng tú tài: Tú tài Việt và Tú tài Tây. Nhưng vì nhà nghèo, không có tiền đi Hà Nội để học tiếp, Phạm Quang Lễ quyết định đi làm giúp mẹ, giúp chị và nuôi chí vươn lên, chờ thời cơ.

Năm 1935, ông đi du học Pháp và tốt nghiệp kỹ sư và cử nhân toán học tại các trường: Đại học Bách khoa Paris, Đại học Mỏ, Đại học Điện, Đại học Sorbonne, Đại học Cầu đường Paris. Sau đó ông ở lại Pháp làm việc tại Viện nghiên cứu máy bay. Năm 1942, ông sang Đức làm việc trong xưởng chế tạo máy bay và Viện nghiên cứu vũ khí.

Tháng 5/1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh qua Pháp dự hội nghị Fontainebleau về nước. Kĩ sư Phạm Quang Lễ đã theo Bác về nước; hành trang của Ông là hơn 1 tấn tài liệu về vũ khí mà Ông sưu tập được trong hơn chục năm học tập và làm việc tại Pháp. Tháp tùng Bác trên Thông báo hạm quân sự Dumont d’Urville theo đường biển về nước còn có ông Đỗ Đình Thiện (Thư kí của Bác), Đại tá cận vệ Vũ Đình Huỳnh cùng 4 Việt kiều (Kỹ sư đúc - luyện kim Võ Quý Huân, Bác sĩ Trần Hữu Tước, Kỹ sư mỏ Võ Đình Quỳnh và ông Lễ).

Khi trở về, Bác gọi Kĩ sư Phạm Quang Lễ đến giao nhiệm vụ Cục trưởng Cục Quân giới: “Kháng chiến rất cần bí mật các công xưởng. Chú cũng cần có tên bí mật với kẻ thù và giữ an toàn cho gia đình, họ hàng chú ở trong Nam”. Kĩ sư Phạm Quang Lễ xin Bác đặt tên cho. Bác vui vẻ nói: “Phục vụ nhân dân là nghĩa lớn. Vậy Bác đặt bí danh cho chú là Trần Đại Nghĩa!”. Đó là ngày 5/12/1946. Cái tên đó đã gắn với ông suốt cả cuộc đời.

Năm 1948, ông được Chủ tịch Hồ Chí Minh phong quân hàm Thiếu tướng, Giám đốc Nha nghiên cứu Quân giới (nay là Viện Khoa học và Công nghệ Quân sự), Bộ Tổng tư lệnh Quân đội.

Trong quân đội ông từng giữ các chức vụ: Cục trưởng Cục pháo binh, Phó chủ nhiệm Tổng cục Hậu cần, Phó Chủ nhiệm Tổng cục Kỹ thuật.

Sau đó ông chuyển sang lĩnh vực dân sự giữ chức: Thứ trưởng Bộ Công thương, Thứ trưởng Bộ Công nghiệp nặng, Ủy viên Ủy ban Khoa học Nhà nước, Chủ nhiệm Ủy ban Kiến thiết Cơ bản Nhà nước, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học và Kỹ thuật Nhà nước, Viện trưởng Viện Khoa học Việt Nam, Chủ tịch đầu tiên của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kĩ thuật Việt Nam (nhiệm kỳ 1983-1988), Hiệu trưởng đầu tiên trường Đại học Bách khoa Hà Nội, Đại biểu Quốc hội khoá II, III.

Thiếu tướng, Giáo sư, Viện sĩ Trần Đại Nghĩa là một kỹ sư quân sự, một nhà khoa học lớn, cũng như một nhà quản lý khoa học kỹ thuật cấp cao, cha đẻ của ngành công nghiệp quốc phòng Việt Nam.

Tại đại hội Anh hùng, chiến sĩ thi đua toàn quốc đầu tiên năm 1952, Ông là nhà trí thức đầu tiên được Chủ tịch nước tặng danh hiệu Anh hùng Lao động. Năm 1966, ông được bầu làm Viện sỹ nước ngoài của Viện Hàn lâm Khoa học Liên Xô.

Năm 1996, ông được Nhà nước Việt Nam trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh đợt 1 về Cụm công trình nghiên cứu và chỉ đạo kỹ thuật chế tạo vũ khí (Bazooka, súng không giật, đạn bay) trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp 1945-1954. Các công trình nghiên cứu của ông được quốc tế đánh giá cao, được ứng dụng rộng rãi trong Quân đội Nhân dân Việt Nam và là nỗi kinh hoàng của quân đội đối phương.

Sau khi được nghỉ ngơi, ông cùng gia đình trở về quê hương miền Nam, sinh sống tại quận Phú Nhuận, Thành phố Hồ Chí Minh. Ông mất ngày 9/8/1997, hưởng thọ 85 tuổi.

Nhân dịp bộ Tem kỷ niệm 100 năm ngày sinh của giáo sư Trần Đại Nghĩa ra mắt, Cổng thông tin điện tử Tổng công ty Bưu điện Việt Nam xin trân trọng giới thiệu bộ tem “Kỷ niệm 100 năm sinh Trần Đại Nghĩa (1913-1989)”. Bộ tem gồm 1 mẫu, giá mặt 2000đ, phát hành vào ngày 13/9/2013 với sản lượng 6.000.000 tem trên mạng lưới của Bưu điện Việt Nam trên toàn quốc.

Bộ tem do hai hoạ sỹ Vũ Kim Liên và Võ Lương Nhi (thuộc Tổng công ty Bưu điện Việt Nam) thiết kế theo phong cách đồ hoạ với hình ảnh nổi bật là chân dung Giáo sư Trần Đại Nghĩa cùng với hình ảnh công trình nghiên cứu đặc trưng.

Ngày phát hành:    13/9/2013
Mã số bộ:               1039
Khuôn khổ:             43 x 32 (mm)
Số răng:                 13
Họa sỹ thiết kế:      Vũ Kim Liên - Võ Lương Nhi
In ấn:                      Ốp-xét nhiều màu, tại Công ty TNHH MTV In tem Bưu điện