20 năm Bưu điện – Văn hóa xã, nhìn lại những dấu mốc quan trọng

Hoạt động giao dịch tại BĐ – VHX Bản Luốc (huyện Hoàng Su Phì)

Năm 1998, Tổng công ty Bưu chính Viễn thông Việt Nam (nay tách ra thành Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam – VNPT và Tổng công ty Bưu điện Việt Nam) đề xuất phương án xây dựng Bưu điện - Văn hoá xã (BĐ-VHX) nhằm tạo điều kiện cho người dân ở nông thôn được hưởng thụ các dịch vụ Bưu chính Viễn thông cơ bản và dịch vụ Internet, giảm khoảng cách tiếp cận thông tin giữa thành thị và nông thôn. Góp phần phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo, giúp người dân được hưởng lợi từ các dịch vụ bưu chính viễn thông mà sự nghiệp đổi mới của Đảng mang lại. Chủ trương này đã nhận được sự đồng tình, ủng hộ của các cơ quan quản lý nhà nước, các bộ ngành. Ngày 26/6/1998, VNPT và Bộ Nông nghiệp & Phát triển Nông thôn, Trung ương Hội Nông dân Việt Nam ban hành văn bản liên tịch về việc ủng hộ chủ trương xây dựng mô hình Bưu điện kết hợp với văn hoá ở nông thôn. Tiếp đó, ngày 9/7/1998  Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch) ra thông báo số 2327/VHTT-TB thống nhất ngành Bưu điện là chủ thể, là cơ quan chủ quản, Bộ Văn hóa – Thông tin có trách nhiệm phối hợp, hướng dẫn nghiệp vụ về văn hóa, cùng với ngành Bưu điện khai thác hiệu quả mô hình BĐ-VHX.

Ngày 12/5/1998, Chủ tịch Hội đồng quản trị VNPT ban hành quyết định số 111/QĐ-HĐQT- ĐTPT về việc phê duyệt 06 mẫu nhà BĐ-VHX trong đó mẫu 1 (nhà nhựa) có vốn đầu tư 50 triệu đồng; mẫu 2A; 2B; 2C; 3A; 3B: 40 triệu đồng. Bộ mẫu thiết kế BĐ-VHX có quy mô vừa phải kiến trúc tương đối phù hợp với mục đích sử dụng các dịch vụ bưu chính, viễn thông và phục vụ một số hoạt động văn hoá. Trên cơ sở các mẫu phê duyệt, các tỉnh đồng loạt triển khai xây dựng các BĐ-VHX trên phạm vi toàn quốc.

Để hỗ trợ cho hệ thống BĐ-VHX hoạt động, Bộ Tài chính đã có công văn số 4580/TC-QLCS ngày 21/5/2001; Công văn số 680/TCĐC-CV ngày 4/5/2001 của Tổng cục Địa chính (nay là Bộ Tài nguyên và Môi trường) và công văn số 564/TCBĐ-KT-KH ngày 28/5/2001 của Tổng cục Bưu điện trình Chính phủ và được Chính phủ đồng ý tại công văn số 478/CP-NN ngày 31/5/2001 cho phép áp dụng hình thức giao đất không thu tiền sử dụng đất để xây dựng BĐ-VHX. Tỉnh uỷ, UBND các tỉnh, thành phố đều có công văn chỉ đạo các Sở, Ban Ngành, huyện, thị xã thực hiện việc cấp, giao đất không thu tiền sử dụng đất, tạo mọi điều kiện thuân lợi để xây dựng BĐ-VHX. Bưu điện các tỉnh, thành phố đã ký kết hợp đồng trách nhiệm với chính quyền cơ sở về bảo đảm an ninh trật tự, an toàn cở sơ vật chất, mạng luới và các thiết bị thông tin tại BĐ-VHX.

Ngày 06/01/2000, Hội đồng quản trị VNPT đã có Quyết định số: 04/2000/QĐ-BC về việc ban hành “Quy định quản lý Điểm Bưu điện - Văn hoá xã”. Quy định này gồm 06 “Chương”, 18 “Điều”, đã xác lập những vấn đề cơ bản về tổ chức, quản lý và phương thức hoạt động của BĐ-VHX. Được xây dựng trên cơ sở vận dụng những cơ chế chính sách hiện hành của Nhà nước, chức năng nhiệm vụ của VNPT, việc vận dụng luật Dân sự, luật Thương mại để xây dựng cơ chế hoạt động BĐ-VHX theo phương thức Đại lý Bưu điện, đây là phương thức thích hợp nhất, vì VNPT vừa là một doanh nghiệp kinh doanh vừa là doanh nghiệp phục vụ công ích, bên cạnh yêu cầu về hiệu quả kinh doanh còn phải chú ý đến hiệu quả về mặt xã hội.   

Người dân đến đọc sách, báo miễn phí tại BĐ-VHX

Giai đoạn 1998-2005, hệ thống BĐ-VHX vừa hoàn thành việc xây dựng trên phạm vi toàn quốc vừa thực hiện cung cấp các dịch vụ bưu chính viễn thông và tổ chức phục vụ hoạt động đọc sách báo miễn phí. Sự ra đời của BĐ-VHX đã góp phần hoàn thành mục tiêu 100% số xã có điện thoại, rút ngắn bán kính phục vụ từ 110 Km2/ 01 bưu cục xuống còn 17,5 km2 /điểm, và số dân phục vụ bình quân 4.500 người/điểm; đồng thời đã tạo ra hàng ngàn điểm đọc sách báo tại khu vực nông thôn; giải quyết việc làm cho hang ngàn lao động tại địa phương. Đây được coi là thời kỳ hoàng kim của BĐ-VHX với mức doanh thu dịch vụ viễn thông chiếm tới hơn 90% tổng doanh thu của toàn hệ thống.Tính đến hết năm 2005, toàn quốc đã xây dựng 8.355 BĐ-VHX, trong đó có 1.524 điểm thuộc các xã đặc biệt khó khăn. Sự ra đời của hệ thống BĐ-VHX được coi là bước đi sáng tạo của ngành bưu điện góp phần phổ cập dịch vụ bưu chính, viễn thông, công nghệ thông tin, thúc đẩy quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp và phát triển nông thôn.

Năm 2008, Tổng công ty Bưu chính Việt Nam (nay là Tổng công ty Bưu điện Việt Nam) được thành lập và chính thức tiếp nhận hệ thống BĐ-VHX từ Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam. Cũng từ đây, hệ thống BĐ-VHX chính thức được công nhận là thành phần của mạng bưu chính công cộng (BCCC) theo Quyết định 65/2008/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ và Quyết định 50/QĐ-BTTTT của Bộ Thông tin và Truyền thông.

Giai đoạn 2008-2013, đánh dấu sự tiến bộ vượt bậc của khoa học công nghệ và nhu cầu về thông tin và truyền thông trong xã hội hình thành xu hướng hội tụ giữa Tin học - Viễn thông - Truyền thông đã tạo thành mạng Internet toàn cầu, hệ thống BĐ-VHX bắt đầu gặp phải những khó khăn nhất định, các dịch vụ cung cấp tại BĐ_VHX không còn phù hợp; số lượng BĐ-VHX xuống cấp không đủ điều kiện hoạt động tăng cao, số còn lại hoạt động cầm chừng, không hiệu quả. Đứng trước khó khăn ấy, Tổng công ty vẫn nỗ lực đẩy mạnh triển khai các chương trình dự án của Chính phủ, các tổ chức phi chính phủ như:

Chương trình Mục tiêu quốc gia “Đưa thông tin về cơ sở, miền núi, vùng sâu, vùng xa, biên giới và hải đảo” giai đoạn 2012-2015; Dự án “Nâng cao khả năng sử dụng máy tính và truy nhập Internet công cộng” do Quỹ BMGF tài trợ tại 1000 BĐ-VHX thuộc 40 tỉnh; Chương trình phối hợp liên ngành giữa Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch về tăng cường tổ chức hoạt động đọc sách báo miễn phí tại BĐ-VHX. Các dự án triển khai tại BĐ-VHX giai đoạn này đã tạo điều kiện cho người dân nông thôn được tiếp cận những tri thức khoa học hiện đại, góp phần xóa đói, giảm nghèo theo chủ chương của Đảng và nhà nước và chương trình nông thôn mới theo Theo Quyết định 800/QĐ-TTg, ngày 04/6/2010 của Thủ Tướng Chính phủ; Quyết định 491/QĐ-TTg ban hành bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới và Quyết định 463/QĐ-BTTTT của Bộ Thông tin và Truyên thông.

Ngày 02/8/2013, Bộ Thông tin và Truyền thông chính thức ban hành Thông tư (đầu tiên) quy định về hoạt động của điểm BĐ-VHX (thông tư 17/2013/TT-BTTTT). Theo đó, BĐ-VHX tiếp tục được duy trì để cung ứng dịch vụ vụ công ích và các dịch vụ kinh doanh theo định hướng phát triển của Tổng công ty; Tổ chức phục vụ đọc sách báo, tra cứu thông tin miễn phí phục vụ cộng đồng; được ưu tiên lựa chọn để cung cấp các chương trình viễn thông công cộng, đăng ký thuê bao di động trả trước và là điểm tổ chức triển khai các chương trình, dự án của nhà nước về nông thôn.

BĐ-VHX cung cấp các mặt hàng tiêu dùng tại thị trường nông thôn

Năm 2014, xác định vai trò và nhiệm vụ của của hệ thống BĐ-VHX đối với chiến lược phát triển kinh doanh của Tổng công ty, Tổng giám đốc ban hành Chỉ thị 03/BĐVN-DVBC phát động Chiến dịch đổi mới hoạt động hệ thống BĐ-VHX trên phạm vi toàn quốc với 05 nhóm giải pháp chính: rà soát, đánh giá tổng thể hệ thống BĐ-VHX; đầu tư, nâng cấp để làm mới hình ảnh, diện mạo của BĐ-VHX; triển khai kinh doanh các dịch vụ tại BĐ-VHX; hoàn thiện các cơ chế chính sách, nâng cao năng lực kinh doanh, phục vụ cho lao động BĐ-VHX; đẩy mạnh các chương trình thi đua hướng tới BĐ-VHX. Trong đó, nhiệm vụ đổi mới hình ảnh, diện mạo và đẩy mạnh cung cấp các dịch vụ tại BĐ-VHX là 02 nhiệm vụ cấp bách số 1. Tháng 8/2014, Tổng công ty ban hành văn bản 2299/BĐVN-DVBC hướng dẫn tạm thời về cách thức tổ chức, quản lý hệ thống BĐ-VHX trên toàn quốc. Theo đó, nhiệm vụ và trách nhiệm của đội ngũ chuyên quản các cấp chính thức được đề cập đánh dấu sự thay đổi mạnh mẽ về công tác quản lý, điều hành trên toàn hệ thống từ duy trì phục vụ công ích sang phục vụ kinh doanh.

Năm 2015, năm đầu tiên Tổng công ty thực hiện giao kế hoạch cho BĐ-VHX. Theo đó, 100% các điểm BĐ-VHX được giao kế hoạch doanh thu các dịch vụ với tổng doanh thu toàn mạng được giao là 1.000 tỷ đồng.Tháng 10/2015, Tổng công ty phê duyệt phương án  tổ chức mô hình BĐ-VHX đa dịch vụ, thí điểm tại 232 điểm trên phạm vi toàn quốc. Đây được coi là một trong những bước đột phá lớn của Tổng công ty, đánh dấu sự hồi sinh của hệ thống BĐ-VHX, là tiền đề quan trọng để Tổng công ty tự tin triển khai các giải pháp kinh doanh trên toàn hệ thống. Phương án ra đời được các cơ quan quản lý, chình quyền các cấp đồng thuận, ủng hộ và đánh giá cao.

Tháng 11/2016, Chủ tịch HĐTV ban hành quyết định số 294/HĐTV-BĐVN về Quy định tổ chức quản lý và hoạt động hệ thống BĐ-VHX. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để Tổng công ty xây dựng và  triển khai các phương án kinh doanh, phục vụ tại địa bàn xã theo đúng định hướng, chiến lược phát triển của Tổng công ty.

Chi trả trợ cấp cho người dân tại BĐ–VHX

Năm 2017, Tổng công ty xây dựng và triển khai mô hình Trưởng BĐ-VHX. Đây là lần đầu tiên trong 20 năm hình thành và phát triển, nhân viên BĐ-VHX tại các điểm có doanh thu tốt, thị trường tiềm năng được giao nhiệm vụ Trưởng BĐ-VHX với nhiều nhiệm vụ bổ sung như quản lý tuyến phát, quản lý và phát triển đại lý và cộng tác viên, cung cấp các dịch vụ công… Các Trưởng BĐ-VHX ngoài cơ chế độ theo quy định sẽ được hưởng cơ chế hỗ trợ tăng thêm bao gồm: phụ cấp trách nhiệm 0,1; hưởng chế độ ăn ca và tăng mức đóng BHXH tự nguyện. Việc triển khai mô hình Trưởng BĐ-VHX là bước đầu hướng đến mục tiêu xây dựng mô hình cung cấp dịch vụ công của Tổng công ty tại địa bàn xã. Ngoài ra các chế độ dành cho nhân viên BĐ-VHX cũng được Tổng công ty quan tâm điều chỉnh theo hướng gắn với kết quả kinh doanh để khuyến khích, động viên người lao động yên tâm gắn bó với ngành.

Năm 2018, Tổng công ty tiếp tục đẩy mạnh triển khai kinh doanh tại địa bàn xã hướng tới hoàn thành mục tiêu doanh thu tại hệ thống BĐ-VHX là 2.400 tỷ đồng, chiếm trên 10% tỷ trọng doanh thu của Tổng công ty. Tính đến tháng 10 năm 2018, trên toàn hệ thống đã có hơn 80% BĐ-VHX hoạt động theo mô hình đa dịch vụ. Trong đó 1.400 điểm triển khai mô hình Trưởng BĐ-VHX; 1533 điểm đạt chuẩn đủ điều kiện cung cấp dịch vụ hành chính công. Năm 2019, tổng doanh thu trên toàn hệ thống BĐ-VHX phấn đấu đạt mục tiêu 3.840 tỷ đồng, chiếm tỷ trọng 15% tổng doanh thu toàn Tổng công ty.

Hai mươi năm qua, hệ thống BĐ-VHX đã vượt qua nhiều khó khăn, thách thức để hoàn thành sử mệnh lịch sử của mình và giờ đây sẽ tiếp tục được duy trì và phát triển để thực hiện những sứ mệnh mới phù hợp với tiến trình phát triển của xã hội, của doanh nghiệp trên cơ sở kế thừa và phát huy những giá trị lịch sử tốt đẹp của truyền thống 20 năm xây dựng và phát triển.