Mô hình điểm Bưu điện văn hoá xã ở Bắc Giang: Hiệu quả và thách thức

Từ mô hình mới

Cách đây hơn chục năm, khi điện thoại cố định chưa phổ biến nhiều ở khu vực trung tâm thị trấn, thị tứ thì với bà con khu vực nông thôn, miền núi, vùng cao càng xa vời. Vào thời điểm đó, trong một lần đi công tác vùng cao Sơn Động (Bắc Giang) tìm hiểu về phát triển mạng lưới dịch vụ bưu chính viễn thông, anh Hoàng Thanh Bình, Giám đốc Viễn thông Sơn Động (ngày đó là Trưởng Bưu điện Sơn Động) vỗ vai tôi bảo: "Lên đây công tác nhà báo mới thấy không phải lúc nào người dân có nhu cầu cũng được sử dụng dịch vụ ngay đâu! Còn khó khăn lắm!" Câu nói của anh đã dần được lý giải sau những chuyến đi "mục sở thị" của chúng tôi. Đó là câu chuyện về chiếc điện thoại ở xã Phúc Thắng còn vươn tầm phục vụ tới tận xã Thạch Sơn - nơi vùng cao khó khăn nhất của huyện Sơn Động. Người trực điện thoại ở xã Phúc Thắng là "trung tâm đầu mối thông tin". Muốn gọi đi, bà con từ Thạch Sơn phải ra tận đây để đàm thoại. Ngược lại, nếu có thông tin người nhà gọi về, người trực điện thoại tại Phúc Thắng tìm cách thông báo cho người ở Thạch Sơn ra nghe. Và "trung tâm đầu mối thông tin" sẽ thu phí dịch vụ.

Viễn thông là vậy, các dịch vụ bưu chính cũng vất vả không kém. Do đường sá đi lại khó khăn, các bưu cục ở xa… nên việc báo chí đến trong ngày ở nhiều xã là điều không tưởng. Ngoài thông tin điện thoại, trao đổi của người dân nơi đây hầu hết nhờ dịch vụ thư của bưu chính. Trong khi ấy, một lá thư đến được tay người nhận có nhanh cũng phải tính bằng tuần, thậm chí hàng tháng. Thế mới biết việc tiếp cận thông tin của bà con nơi đây vất vả nhường nào!

Điểm bưu điện văn hoá xã từng là nơi thu hút nhiều người đến đọc sách báo và sử dụng dịch vụ viễn thông. Ảnh tư liệu

Thực tế không chỉ ở vùng cao, tại các huyện miền núi việc tiếp cận các dịch vụ bưu chính, viễn thông cũng gặp không ít khó khăn do xa trung tâm, số lượng bưu cục ít…

Điểm bưu điện văn hoá xã là một mô hình kết hợp cung cấp các dịch vụ bưu chính, viễn thông cơ bản (bao gồm cả truy cập Internet) với việc phổ biến thông tin và đọc sách báo miễn phí của ngành Bưu điện Việt Nam cho người dân vùng nông thôn, góp phần cho sự phát triển kinh tế, văn hoá xã hội khu vực nông thôn, làm cho người dân được hưởng lợi ích của các dịch vụ bưu chính, viễn thông. Ngoài việc cung cấp các dịch vụ bưu chính viễn thông, điểm bưu điện văn hoá xã còn là nơi phục vụ nhân dân đến đọc sách báo miễn phí nhằm giúp người dân nông thôn có điều kiện tiếp cận với thông tin tri thức, nắm bắt chủ trương chính sách của Đảng, pháp luật Nhà nước, nâng cao dân trí và đời sống văn hoá tinh thần ở nông thôn.
 

Nhằm phát triển cơ sở hạ tầng Bưu chính, viễn thông phục vụ cho sự nghiệp phát triển KT-XH ở nông thôn, tạo sự công bằng trong việc hưởng thụ những lợi ích của các dịch vụ bưu chính, viễn thông, từ tháng 7 - 1998  mô hình điểm BĐVHX được triển khai thông qua các hoạt động của Tổng Công ty Bưu chính - Viễn thông Việt Nam (nay là Tập đoàn Bưu chính - Viễn thông Việt Nam). Điểm BĐVHX sẽ góp phần phát huy các nguồn lực cho phát triển văn hoá, đáp ứng một số nhu cầu văn hóa thiết yếu của người dân, từ đó tạo lập thị trường bưu chính, viễn thông rộng khắp và vững chắc ở nông thôn. Tiêu chí để xây dựng điểm BĐVHX được xác định ưu tiên những xã chưa có bưu cục phục vụ, đã có điện lưới quốc gia, có khả năng lắp đặt điện thoại và được chính quyền địa phương cấp đất tại các vị trí thuận tiện cho việc đi lại. Đây là nơi cung cấp các dịch vụ bưu chính, viễn thông và thực hiện một số hoạt động văn hoá nhằm phục vụ nhân dân. Thông qua mô hình này nhằm góp phần tích cực vào phong trào "Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá ở khu dân cư" theo chủ trương của Đảng và Nhà nước.

Kết quả từ sự khởi đầu

Xác định được ý nghĩa tầm quan trọng của mô hình điểm BĐVHX, từ quý IV năm 1998 đến hết năm 2002, Bưu điện tỉnh Bắc Giang đã hoàn thành chỉ tiêu 100% số xã có điểm BĐVHX với 231 cơ sở (tăng 6,7 lần so với cuối năm 1997 khi tỉnh Bắc Giang mới tái lập),  bán kính phục vụ trung bình của mỗi cơ sở bưu điện là 2,07 km, số dân trên mỗi điểm bưu điện phục vụ xấp xỉ 6.800 người.

Để điểm BĐVHX đi vào hoạt động hiệu quả, ngoài việc xây dựng nhà và các công trình phụ trợ, Bưu điện tỉnh còn trang bị cho mỗi điểm những thiết bị cần thiết như: bàn quầy giao dịch, cabin điện thoại, sách báo. Nhiều điểm đến nay đã được trang bị Internet. Với lợi thế các điểm BĐVHX được bố trí rộng khắp trong toàn tỉnh, Bưu điện tỉnh đã tổ chức đóng thẳng túi báo chí, bưu kiện, bưu phẩm với những điểm BĐVHX trên dọc tuyến đường thư cấp 2 góp phần rút ngắn thời gian hành trình tạo điều kiện để thực hiện 100% số xã trong tỉnh có báo đến trong ngày kể từ 1-3-2002. Tại các điểm BĐVHX có vị trí thuận lợi được lắp đặt hệ thống truyền dẫn, tổng đài góp phần thực hiện mục tiêu 100% số xã có máy điện thoại vào tháng 5- 2002, hình thành kênh cung cấp các dịch vụ bưu chính, viễn thông công ích phục vụ vùng nông thôn, miền núi, vùng sâu, vùng xa. Theo tính toán của cơ quan chuyên môn, doanh thu trung bình mỗi tháng của các điểm BĐVHX giai đoạn 1998-2005 đạt từ 1,3 đến 3,7 triệu đồng.

Từ ngày địa phương có điểm BĐVHX,  ông Nông Văn Quảng, người đã 11 năm làm Bí thư chi bộ bản Phe, xã Vân Sơn (Sơn Động) xem đây như địa chỉ "ruột" hay lui tới. Ông bảo: Có điểm BĐVHX, ông và bà con được đọc nhiều sách báo khoa học kỹ thuật, văn bản nghị quyết của Đảng, Nhà nước góp phần mở mang kiến thức. Không những thế việc gọi điện, gửi thư, chuyển tiền cho 2 người con đi học ở xa cũng thuận lợi hơn so với trước. Cũng như ông Quảng, nhiều bà con nơi vùng cao này đã cảm nhận được những tiện tích mà dịch vụ bưu chính, viễn thông của các điểm BĐVHX đem lại.

Theo ông Hoàng Trung Bộ, Phó Giám đốc Bưu điện tỉnh, việc triển khai hoạt động của BĐVHX những năm qua đã khẳng định được tính thiết thực, đa mục tiêu của một loại hình cung cấp dịch vụ Bưu chính viễn thông, văn hoá gắn với địa bàn nông thôn - nơi chiếm khoảng 80% dân số làm đối tượng  cho nhu cầu phục vụ.

Có thể khẳng định, điểm BĐVHX đã góp phần nâng cao mức độ hưởng thụ về văn hoá và nâng cao dân trí ở nông thôn. Ngoài việc cung cấp các dịch vụ bưu chính viễn thông, điểm BĐVHX còn là nơi phục vụ nhân dân đến đọc sách báo miễn phí nhằm giúp người dân nông thôn có điều kiện tiếp cận với thông tin, nắm bắt chủ trương chính sách của Đảng, pháp luật Nhà nước, nâng cao dân trí và đời sống văn hoá tinh thần ở nông thôn.

Ông Ngô Văn Trụ, Phó Giám đốc Sở Văn hoá- Thể thao và Du lịch: Tăng cường giao dịch văn hoá ở các điểm BĐVHX

Cùng với các hoạt động dịch vụ bưu chính viễn thông, các điểm BĐVHX còn được trang bị sách báo phục vụ nhu cầu thông tin của nhân dân. Đó cũng là yếu tố văn hoá góp phần tạo nên cái tên điểm BĐVHX khi được thành lập. Hoạt động trên có sự phối hợp giữa ngành bưu điện và ngành văn hoá. Nhưng trên thực tế, từ nhiều năm nay ngành văn hoá đã triển khai chương trình xây dựng nhà văn hóa xã, nhà văn hóa thôn, bản rồi thì chương trình đưa văn hóa về cơ sở. Tôi nhận thấy có tủ sách ở các nhà văn hoá thôn, bản, xã sẽ gần gũi và thiết thực hơn với người dân. Đơn cử như nếu có nhu cầu về đọc sách báo, các văn bản chính sách pháp luật thì bà con chỉ cần tới nhà văn hoá thôn, bản cho thuận lợi chứ không nhất thiết lại phải ra tận trung tâm xã nơi có điểm BĐVHX để tìm hiểu. Theo tôi dù gọi là điểm BĐVHX nhưng nên chăng cần nâng cao văn hoá ứng xử, giao tiếp của nhân viên giao dịch ở đó qua đây sẽ góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động ở các điểm BĐVHX.

Ông Đàm Hồng Phúc, Bí thư Đảng uỷ xã An Lập (Sơn Động): Đa dạng các loại hình phục vụ

Trước đây các dịch vụ viễn thông chưa được phổ cập nên phần lớn doanh thu của các điểm BĐVHX chủ yếu là doanh thu viễn thông (Dịch vụ gọi điện thoại). Nhưng nay do nhiều dịch vụ viễn thông đã được phổ cập tới mọi nơi (như điện thoại cố định, không dây, di động và Internet…) đã được nhiều gia đình trang bị đầy đủ. Mặt khác, gần đây các điểm BĐVHX đưa một số dịch vụ như bán thẻ sim trả trước, bảo hiểm…Tuy nhiên, hiệu quả hoạt động chưa cao. Ví như địa phương tôi các điểm bán sim thẻ trả trước xuất hiện nhiều, người dân khi có nhu cầu họ sẽ tìm một điểm mua thuận lợi. Nếu như tại điểm BĐVHX cũng cung cấp dịch vụ như vậy mà không có những "khuyến mại" khác thì việc thu hút khách hàng rất khó khăn. Cùng đó, những đầu sách báo tại các điểm BĐVHX cũng đã cũ không cập nhật thường xuyên nên người dân cũng ít khi tới để tìm hiểu thông tin.

Theo tôi, khi đã xác định là hoạt động dịch vụ thì các điểm BĐVHX cần đưa nhiều dịch vụ tiện ích và thiết thực với người dân hơn nữa qua đó mới góp phần đáp ứng kịp thời nhu cầu của nhân dân, đồng thời nâng cao hiệu quả hoạt động của mô hình này.

Ông Đỗ Văn Đường, xã Tân Thịnh (Lạng Giang): Nâng cao chất lượng dịch vụ 

Được biết, hiện nay nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của mô hình điểm bưu điện văn hoá xã, ngành bưu điện đã mở thêm một số dịch vụ tại các điểm phục vụ này. Trên thực tế, những dịch vụ đó người dân chúng tôi cũng đã dần tiếp cận. Tuy nhiên điều mà chúng tôi mong muốn đó là chất lượng dịch vụ và những ưu việt của những dịch vụ đó. Trước khi các điểm bưu điện văn hoá xã triển khai dịch vụ bán bảo hiểm, đã có rất nhiều hãng bảo hiểm tổ chức tiếp cận người dân bán hàng với nhiều hình thức, thậm chí tiếp cận tại gia đình. Dịch vụ bảo hiểm của điểm bưu điện văn hoá xã "sinh sau" chúng tôi chỉ quan tâm xem có những tính ưu việt, nổi trội hơn những hãng bảo hiểm trước đã làm hay không. Tôi nghĩ không chỉ dịch vụ bảo hiểm, các dịch vụ khác mà các điểm bưu điện văn hoá xã cung cấp tới người dân cần thiết thực, nâng cao chất lượng dịch vụ qua đó sẽ thu hút được đông đảo người dân có nhu cầu tìm tới.