Không đơn thuần là cước phí bưu chính, con tem còn là một loại hình văn hóa phẩm, chuyển tải nhiều thông điệp chính trị, văn hóa, xã hội… của quốc gia, dân tộc. Vì vậy, ngay sau Cách mạng tháng Tám, chính phủ đã cho phát hành những bộ tem đầu tiên của nước Việt Nam độc lập và tự chủ.

Trong lịch sử ra đời và phát triển hơn 70 năm qua, tem Bưu chính Việt Nam luôn gắn liền với những sự kiện lịch sử của đất nước. Có những tem thư đã ghi lại dấu ấn lịch sử không thể nào phai trong tâm trí của người dân đất Việt. Trong số đó, phải kể đến Bộ tem bưu chính đầu tiên mang Quốc hiệu Việt Nam in chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Bộ tem đầu tiên của nước Việt Nam độc lập do họa sĩ Nguyễn Sáng vẽ

Nhân kỷ niệm một năm Cách mạng Tháng Tám thành công và Ngày thành lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, ngày 27/8/1946, Chủ tịch Chính phủ ký Sắc lệnh số 172/SL cho phép Nha Bưu điện Việt Nam in và phát hành bộ tem đầu tiên của nước Việt Nam độc lập. Bộ tem gồm 5 mẫu thể hiện chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh. Đây là lần đầu tiên chiếc tem thuần chất của nước ta mang trên mình hai chữ “Việt Nam” cùng với vị lãnh tụ vĩ đại sáng lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Bộ tem gồm 5 mẫu tem in trên giấy dó, với 5 màu: Xanh lá mạ, đỏ, vàng, lam, tím; trong đó có 3 mẫu tem cùng giá chính thức và 2 mẫu có thêm giá phụ thu để phục vụ cứu quốc. Trên tem có in tiêu đề "Việt Nam Dân chủ Cộng hòa". Bộ tem thiết kế đơn giản nhưng thể hiện được ý nghĩa chính trị mà người thiết kế muốn gửi gắm.

Họa sĩ Nguyễn Sáng, một cây "đại thụ" của hội họa Việt Nam, người có vinh dự thiết kế bộ tem bưu chính đầu tiên của nước Việt Nam độc lập, lúc đó mới 23 tuổi. Ông quê ở Mỹ Tho (Tiền Giang), là sinh viên tốt nghiệp Trường Mỹ thuật Gia Định và Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương trước năm 1945. Sau tháng 8/1945, ông tham gia cách mạng, vẽ tranh tuyên truyền cổ động, thiết kế tem và giấy bạc Việt Nam. Ông đã tập trung tài trí và sức lực vẽ chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh theo đúng yêu cầu của tem thư, là chi tiết, đặc trưng và chính xác cao, đúng chất đồ họa, phù hợp với điều kiện in khó khăn thiếu thốn của đất nước trong những ngày đầu mới giành độc lập. Hình vẽ trên tem đã phản ánh trung thực, chính xác bức ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh trong những ngày đầu giành độc lập, với những nét đặc sắc của Người: Thông minh, hiền hậu, uy nghiêm, kiên nghị.

Đây là lần đầu tiên con tem thuần chất của nước ta mang trên mình hai chữ “Việt Nam” cùng với hình ảnh vị lãnh tụ đã sáng lập nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Vì thế, con tem này càng có ý nghĩa về nhiều mặt: Chính trị, văn hóa, nghệ thuật, kinh tế, xã hội...; đánh dấu một dấu mốc lớn đối với ngành Bưu điện nói riêng, đối với đất nước nói chung.

Họa sĩ Nguyễn Sáng thời trẻ

Sự ra đời con tem mở đầu cho thời kỳ phát triển của tem bưu chính cách mạng Việt Nam, bộ tem đầu tiên hoàn toàn do người Việt Nam thiết kế, tự in ấn và phục vụ cho nhu cầu cách mạng thời kỳ đó. Điểm lưu ý ở đây là 5 mẫu mỗi mẫu 1 màu. Và trên con tem có phụ thu tức là ngoài giá trị thanh toán cước phí con tem thì có một khoản tiền dành cho quỹ cứu quốc, dành cho mục đích cứu trợ, đáp ứng nhu cầu của cách mạng trong thời kỳ đầu của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Ngày nay, con tem đó ngoài ý nghĩa lịch sử thời điểm ra đời thì về mặt mỹ thuật con tem rất đẹp, in một màu thôi, khắc họa đơn giản nhưng toát lên thần thái của vị cha gia dân tộc, Bác Hồ kính yêu của chúng ta.

Việc phát hành Bộ tem bưu chính đầu tiên mang Quốc hiệu Việt Nam đã đánh dấu một mốc son quan trọng trên con đường phát triển độc lập của tem Bưu chính cách mạng Việt Nam. Những con tem này đã và sẽ mãi mãi là những “nhân chứng” lịch sử ghi nhận những thắng lợi vẻ vang của cách mạng, góp phần xác lập chủ quyền của Tổ quốc. Sau họa sĩ Nguyễn Sáng, thế hệ những họa sĩ thiết kế tem tiếp theo như Bùi Trang Chước, Trịnh Quốc Thụ, Nguyễn Thế Vinh, Dương Quốc Tiến, Đỗ Lệnh Tuấn… đã thể hiện hàng trăm mẫu tem về Bác với nhiều chủ đề khác nhau. Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn là nguồn sáng tạo vô tận của các họa sĩ vẽ tem bưu chính Việt Nam và những con tem về Hồ Chủ tịch chính là niềm tự hào lớn của tem thư Việt Nam.

Ngày nay, trong giới sưu tập tem cũng như là những bạn bè chơi tem trên toàn thế giới đều có một nhận xét chung "Bộ tem mang chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh do họa sỹ Nguyễn Sáng thiết kế ở mức độ nghệ thuật, ở mức độ tư tưởng đã đạt được đỉnh cao. Hình ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh dung dị nhưng toát lên được ý chí của một dân tộc. Nó chứa đựng tư duy của một đường lối, một vĩ nhân, một hiền triết nhưng ẩn chứa sự kiên quyết với mục tiêu cách mạng".

Cho đến nay, với sự phát triển của đất nước, của công nghệ, việc thiết kế và in ấn tem đã phát triển và đa dạng, song với ngành bưu điện và những người chơi tem thì bộ tem chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh phát hành năm 1946 có ý nghĩa vô cùng đặc biệt. Đó là sự khẳng định chủ quyền đất nước, đánh dấu sự phát triển của ngành bưu điện sau này, đồng thời ghi lại những dấu ấn lịch sử của đất nước, của chính quyền cách mạng non trẻ. Việc phát hành bộ tem này đánh dấu một mốc quan trọng trên con đường phát triển độc lập của tem Bưu chính Việt Nam. Vì thế, bộ tem này vẫn được coi là "quốc bảo" của Việt Nam.