05/8/1964 – Trận chiến hào hùng

Trong không khí hào hùng của những ngày tháng tám lịch sử, Bản tin Bưu chính xin trân trọng gửi tới bạn đọc bài viết về ngày 05/8/1964 - Chiến thắng trận đầu của quân và dân ta đánh bại cuộc tập kích chiến lược của không quân Mỹ mở đầu cho cuộc chiến tranh, phá hoại miền Bắc.

Giữa năm 1964, Mỹ và ngụy quyền Sài Gòn có những hoạt động khiêu khích, phá hoại và chuẩn bị cuộc chiến tranh bằng không quân và hải quân chống phá miền Bắc ngày càng trắng trợn. Ngày 18 tháng 6 năm 1964, đại diện mới của Ca-na-đa trong Ủy ban quốc tế đến gặp Thủ tướng Phạm Văn Đồng, chuyển “ý kiến của Mỹ” về việc đánh phá miền Bắc của không quân Mỹ sẽ dẫn đến “cảnh tàn phá hết sức ghê gớm”.

Trước những mưu đồ, những lời đe dọa và hành động chuẩn bị mở rộng chiến tranh của Mỹ, tháng 6 năm 1964, Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng ra chỉ thị “Tăng cường sẵn sàng chiến đấu, đập tan âm mưu khiêu khích, đánh phá miền Bắc của không quân Mỹ”. Bộ Chính trị nhận định: do thất bại liên tiếp ở miền Nam và ở Lào, đế quốc Mỹ và bè lỹ tay sai đang lúng túng và nhất định chúng sẽ điên cuồng đối phó lại. Chúng đang chuẩn bị và trước sau sẽ tập kích bằng đường biển và đường không vào miền Bắc nước ta. Vì vậy, toàn Đảng, toàn quân, toàn dân cần nâng cao cảnh giác, sẵn sàng chiến đấu, kịp thời đạp tan âm mưu của địch, kịp thời giáng cho chúng những đòn đích đáng nếu chúng dám liều lĩnh khiêu khích và phá hoại miền Bắc.

Bộ Chính trị chỉ thị cho các cấp bộ Đảng và chính quyền tăng cường công tác phòng không nhân dân, coi đó là một nhiệm vụ cấp bách trước mắt. Việc chuẩn bị phải chu đáo, toàn diện và tích cực. Trước mắt, cần chấn chỉnh và tăng cường hệ thống phòng không bảo vệ những khu vực quan trọng, lấy bộ đội phòng không, hải quân làm nòng cốt, kết hợp với việc phát động phong trào rộng rãi bắn máy bay địch bằng mọi thứ súng của bộ binh và của lực lượng dân quân tự vệ.

Đến giữa năm 1964, các mặt công tác chuẩn bị chiến đấu của Quân chủng Phòng không - Không quân, Hải quân đã có những chuyển biến quan trọng. Mạng ra-đa thực hiện được việc quản lý vùng trời, vùng biển của Tổ quốc. Các trận địa pháo cao xạ đã sẵn sàng nổ súng. Công tác phòng không nhân dân được triển khai rộng khắp. Hàng trăm trận địa bắn máy bay bằng súng bộ binh của dân quân tự vệ sẵn sàng giăng lưới lửa phối hợp với bộ đội pháo cao xạ bắn máy bay Mỹ. Quân và dân ta trên miền Bắc đã bước đầu được chuẩn bị cả về tinh thần, lực lượng và thế trận, sẵn sàng và trên thế chủ động bước vào cuộc chiến đấu với không quân và hải quân địch. Quân chủng Phòng không - Không quân, hải quân lực lượng nòng cốt của cuộc chiến tranh nhân dân đất đối không đã sẵn sàng bước vào cuộc chiến đấu mới.

Trưa ngày 5/8/1964, tại Sở chỉ huy Quân chủng Phòng không - Không quân, đồng chí Nguyễn Quang Bích, Tham mưu trưởng Quân chủng đang làm nhiệm vụ trực chỉ huy thì nhận được thông báo từ Cục Tác chiến: “Tổng thống Mỹ Giônxơn đã ra lệnh cho bọn không quân của hải quân vào đánh phá miền Bắc nước ta. Quân chủng Không quân sẵn sàng tiêu diệt địch”. Với sự nhạy bén của một cán bộ chỉ huy phòng không dạn dày, Tham mưu trưởng Quân chủng lệnh cho toàn Quân chủng vào trạng thái chiến đấu cấp 1.

Cùng lúc đó, tại TP Vinh, các phương tiện quan sát của Trung đoàn 280 đã phát hiện thấy nhiều tốp máy bay địch đang từ biển bay vào. Chúng bay sát mặt biển từ cửa Sót theo dòng sông Cả rồi đột ngột vọt lên dãy núi Hồng Lĩnh, bổ nhào đánh phá TP Vinh. Mục tiêu của chúng là ném bom vào kho dầu trong thành phố, bắn rốckét xuống các  trận địa pháo cao trung 90 ly và các hạm tàu của Hải quân ta tại biển cửa Hội. Ngay từ phút đầu, bom địch đã đánh trúng kho xăng ở trung tâm thành phố làm một số bể nổi bốc cháy. Tiếng súng đánh trả của các đơn vị Trung đoàn pháo cao xạ 280 gầm lên đĩnh đạc. Một chiếc AĐ6 bị trúng đạn, bốc cháy vào lúc 12 giờ 40 phút, lao ra phía biển rơi cách bờ hơn 10km.

Cùng một lúc với cuộc tập kích vào Vinh - Bến Thủy, nhiều tốp máy bay phản lực Mỹ đã bay vào bắn phá cửa sông Gianh, Mũi Ròn (Quảng Bình). Bộ đội phòng không và pháo cao xạ của Hải quân hiệp đồng với lưới lửa phòng không các địa phương đã bắn rơi 1 máy bay địch ở vùng biển Lý Hòa.

Cuộc chiến đấu với máy bay địch ở TP Vinh và Quảng Bình kết thúc lúc 12 giờ 50 phút.

Buổi chiều vào lúc 14 giờ 2 phút, các đài rađa thuộc Trung đoàn 290, 291 phát hiện nhiều tốp máy bay địch bay lên vùng ven biển phía Bắc. Một tốp AĐ5 và F48 bay thẳng tới Lạch Trường, Thanh Hóa. Chúng bay thấp, lợi dụng các vật che khuất để công kích vào một số hạm tàu của Hải quân ta. Nhưng khi vừa bay tới gần Sầm Nưa, chúng đã bị hỏa lực súng máy cao xạ của Đại đội rađa 19 do Khẩu đội trưởng Đinh Trọng Nhưỡng chỉ huy tiêu diệt 1 chiếc, các khẩu đội pháo cao xạ của bộ đội hải quân cùng phối hợp với các cỡ súng trên bờ bắn mãnh liệt, tiêu diệt thêm 1 chiếc. Sau 30 phút chiến đấu, quân và dân Lạch Trường đã bắn rơi 2 máy bay Mỹ, (1 cánh quạt, 1 phản lực) , tiêu diệt 2 giặc lái.

Cùng thời gian này, các phương tiện quan sát của Tiểu đoàn pháo cao xạ 217 bảo vệ Hòn Gai phát hiện địch ở ngoài khơi cách bờ hơn 10 km đang bay vào. Lực lượng địch có 8 chiếc gồm các loại AĐ4 (Skyhawk), AĐ6 (Skyraider)  và F4H (Fantom) của tàu sân bay CVA64 Constelation. Mục tiêu của chúng là đánh phá các tàu Hải quân ta đậu trong vịnh và vùng mỏ Hà Tu (Bãi Cháy, Hòn Gai).

Hai đợt đầu do hiệp đồng thiếu chặt chẽ, bắn không tập trung nên toàn tiểu đoàn không bắn rơi được chiếc nào. Tuy nhiên, lưới lửa phòng không của ta đã làm địch hoang mang, thả bom trượt mục tiêu.

Địch mở đợt công kích lần thứ 3. Do phán đoán đúng đường bay của chúng, khẩu đội súng máy 14ly 5 do Trung đội phó Trương Thanh Luyện chỉ huy đã đón lõng ở khe núi khi địch từ biển bay vào, 2 chiếc A4Đ cùng 2 chiếc F4H đã bay vào tầm bắn có hiệu quả. Trương Thanh Luyện cho khẩu đội nổ súng. Đường đạn thẳng căng găm đúng 1 chiếc AĐ4. Nó bốc cháy dữ dội rồi đâm sầm xuống cửa Giữa cách bờ hơn 1 cây số. Tên giặc lái Mỹ Anvarez nhảy dù xuống biển đã bị quân và dân Hòn Gai bắt giữ. Đó là tên giặc lái đầu tiên bị bắt sống trên miền Bắc.

Đợt công kích cuối cùng vào vùng mỏ Hòn Gai kết thúc lúc 15 giờ 5 phút. Thêm 1 chiếc máy bay nữa đền tội. Trận chiến đấu vừa kết thúc, Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã có mặt ở trận địa, nhiệt liệt biểu dương quân và dân khu mỏ và chiến sĩ Tiểu đoàn 217. Đồng chí Vương Đình Nạp, Chính trị viên tiểu đoàn đã báo cáo với Thủ tướng diễn biến trận chiến đấu. Thủ tướng căn dặn CBCS: “Thắng lợi của chúng ta  rất lớn nhưng mới chỉ là trận đầu. Địch có thể quay trở lại với lực lượng lớn hơn. Các đồng chí cần nhanh chóng rút kinh nghiệm, luôn luôn đề cao cảnh giác, sẵn sàng chiến đấu để giành thắng lợi to lớn hơn nữa”.

16 giờ 30 phút cùng ngày 5 tháng 8, máy bay địch đánh phá khu vực Vinh - Bến Thủy và cảng Gianh lần thứ hai. Đợt này, địch sử dụng tám chiếc A.4D cất cánh từ tàu sân bay Ticonderoga tiếp tục đánh vào kho dầu Vinh, các căn cứ hải quân và đánh “trả đũa” các trận địa pháo cao xạ của ta. Rút kinh nghiệm trận đánh lúc trưa và được Bộ tư lệnh Quân chủng thông báo kịp thời diễn biến trận đánh ở Lạch Trường và Bãi Cháy, lại tranh thủ được thời gian củng cố trận địa, chuẩn bị pháo đạn... trung đoàn 280 cùng quân và dân thành phố Vinh đã phát hiện được địch từ sớm, chủ động nổ súng đánh địch khi chúng bay vào vùng thời thành phố. Ngay từ những phút đầu, hỏa lực tập trung và mãnh liệt của đại đội 138 pháo cao xạ 90 mi-li-mét, đại đội 71 pháo cao xạ 57 mi-li-mét và các đơn vị khác đã bắn rơi một máy bay địch. Trận đánh kéo dài ác liệt vì máy bay địch đánh thẳng vào trận địa của các đơn vị pháo cao xạ. Trận địa đại đội 138 bị trúng gần 100 quả rốc-két. Trận địa đại đội 71 bị trúng hai quả bom. Khẩu đội trưởng Phan Đăng Cát bị thương đến lần thứ ba vẫn tiếp tục chiến đấu và đã hy sinh anh dũng trên trận địa.

Trận chiến đấu của quân và dân ta ở khu vực Vinh - Bến Thủy cũng là trận chiến đấu cuối cùng trong ngày 5 tháng 8 năm 1964, kết thúc lúc 17 giờ.

Trong ngày 5 tháng 8 năm 1964, đế quốc Mỹ huy động 64 lần chiếc máy bay của hải quân, đánh phá ba đợt vào bốn khu vực với ý đồ dùng sức mạnh của hải quân và không quân đánh đòn bất ngờ, gây cho ta một số thiệt hại, uy hiếp và làm lung lạc ý chí chiến đấu giải phóng miền Nam của quân và dân ta, nâng đỡ tinh thần đang suy sụp của ngụy quân, ngụy quyền. Nhưng đế quốc Mỹ đã bị một thất bại lớn, vô cùng bất ngờ và choáng váng. Mặc dù đã chuẩn bị kỹ, sử dụng nhiều biện pháp trinh sát và nghi binh, kết hợp giữa kỹ thuật hiện đại với các thủ đoạn chiến thuật như tạo thế bất ngờ, công kích từ nhiều hướng... nhưng 8 trong số 64 lần chiếc máy bay cất cánh, tức trên 12% số máy bay được huy động vào một trận đánh đã bị bắn rơi, một số chiếc khác bị trúng đạn, một giặc lái bị bắt sống. Đây là tỉ lệ bắn rơi cao nhất trong lịch sử chiến tranh kể từ sau Đại chiến thế giới thứ II tới thời điểm đó. Các mục tiêu mà Mỹ đặt ra cho cuộc tiến công đều không đạt được. Cuộc tập kích đường không đầu tiên của đế quốc Mỹ vào một số vùng ven biển miền Bắc ngày 5/8/1964 mang mật danh “hành quân Pierce Arrow”  (mũi tên xuyên) đã bị quân và dân ta trừng trị đích đáng. Lần đầu tiên kể từ sau chiến tranh thế giới lần thứ hai và chiến tranh Triều Tiên, không quân Mỹ nếm mùi thất bại.

Trong sự kiện ngày 05/8/1964, CBCNV ngành Bưu Điện tự hào đã có đóng góp không nhỏ vào chiến thắng lịch sử. Chấp hành chỉ thị của Bộ Chính trị về tăng cường công tác phòng không, chuẩn bị sẵn sáng chiến đấu, Tổng Cục Bưu Điện đã cử nhiều cán bộ kỹ thuật để giúp các Sở, Ty hoàn chỉnh kế hoạch đảm bảo thông tin liên lạc, sẵn sàng chiến đấu, đề phòng địch tập kích phá hoại bằng không quân và hải quân. Mạng lưới thông tin dự phòng được tiến hành khẩn trương, tổ chức dịch chuyển đường dây ra xa những nơi xung yếu như cầu phà, chuẩn bị địa điểm để di chuyển các đầu mối mạng lưới đường thư khi cần thiết. Xây dựng cơ sở dự bị đặt máy phát. Các tỉnh, thành phố tổ chức thêm đài VTĐ dự phòng ngoài việc bổ sung, cải tạo thiết bị ở các trạm thu, trạm phát đã có từ trước; tiến hành xây hầm, gia cố buồng đặt máy thông tin, máy tăng âm phục vụ cho việc chỉ đạo phòng không.

Lãnh đạo Ngành chỉ đạo các Sở, Ty Bưu Điện thành phố Hà Nội, Hải Phòng, thị xã Hòn Gai, các thành phố Nam Định, Thái Nguyên, Vinh cùng Cục Thông tin liên lạc quân đội, Bộ Tư lệnh Thủ đô và các quân khu Tả ngạn, Đông Bắc, Hữu ngạn, Việt Bắc, Quân khu IV, quân chủng Phòng không không quân tiến hành triển khai gấp hệ thống truyền thanh thông báo, báo động máy bay và luyện tập các phương án khi địch còn ở xa, vào gần. Ngành Bưu Điện cùng với Thông tin quân đội, Văn phòng Trung ương Đảng lập kế hoạch tổ chức đảm bảo liên lạc phục vụ Bộ Chính trị, Trung ương Đảng trong tình huống trụ sở chính tại Hà Nội di dời về khu căn cứ dự bị.

Với tinh thần sẵn sàng chiến đấu cao, được chuẩn bị tốt về mọi mặt, có sự hiệp đồng chặt chẽ với thông tin quân sự, cán bộ công nhân viên ngành Bưu Điện và Truyền thanh đã tỏ rõ phẩm chất ngoan cường, gan dạ, mưu trí, bám tổng đài, bám đường dây quyết tâm giữ vững liên lạc dưới bom địch, phục vụ tốt các đơn vị hải quân, bộ đội phòng không và các đơn vị vũ trang địa phương đánh trả máy bay địch, giành thắng lợi lớn, đánh bại ngay từ đầu đợt tập kích ồ ạt, bất ngờ của không quân Mỹ ngày 05/8/1964.

Đây là một chiến thắng có ý nghĩa quan trọng về quân sự và chính trị của quân và dân ta, một chiến thắng có tiếng vang lớn trên thế giới. Diễn ra vào lúc đế quốc Mỹ đang tăng cường và mở rộng chiến tranh xâm lược trên cả hai miền Nam, Bắc. Trận thắng không quân Mỹ ngày 5 tháng 8 năm 1964 cổ vũ mạnh mẽ khí thế đánh Mỹ, củng cố niềm tin đánh thắng đế quốc Mỹ của quân và dân cả nước. Đây là chiến thắng mở đầu, khẳng định những thành tựu xây dựng kinh tế kết hợp với củng cố quốc phòng, thành tựu xây dựng quân đội cách mạng, chính quy, hiện đại trong 10 năm (1954 – 1964) và những thành công bước đầu trong công cuộc xây dựng thế trận chiến tranh nhân dân trên miền Bắc. Nó chỉ rõ khả năng quân và dân ta hoàn toàn có thể đánh bại cuộc chiến tranh phá hoại bằng không quân và hải quân của đế quốc Mỹ, bảo vệ vững chắc miền Bắc, đẩy mạnh cuộc chiến đấu ở miền Nam.

Ngày 7/8/1964, tại thủ đô Hà Nội, Bộ Quốc phòng tổ chức lễ tuyên dương công trạng các lực lượng vũ trang nhân dân đã lập thành tích vẻ vang trong các cuộc chiến đấu chống những hành động khiêu khích và gây chiến của đế quốc Mỹ đối với miền Bắc nước ta. Hồ Chủ tịch, vị Tổng tư lệnh tối cao của dân tộc đến dự buổi lễ long trọng này. Người rất vui mừng thay mặt Đảng và Chính phủ khen ngợi các đơn vị, cá nhân đã lập được thành tích lớn trong các cuộc chiến đấu chống đế quốc Mỹ vừa qua. Người nhấn mạnh: “Chúng ta đã cho đế quốc Mỹ một bài học đích đáng. Đồng thời chúng ta đã thấy rõ hơn những ưu điểm và nhược điểm của ta. Các đơn vị bộ đội, công an nhân dân vũ trang, dân quân tự vệ và các địa phương cần rút kinh nghiệm để sửa chữa khuyết điểm, phát huy ưu điểm. Các chú phải tiếp tục đẩy mạnh mọi mặt công tác và luôn luôn nâng cao cảnh giác, sẵn sàng chiến đấu bảo vệ Tổ quốc”.

Trước khi buổi lễ kết thúc, Hồ Chủ Tịch còn căn dặn: “Vừa rồi, các cô, các chú làm nhiệm vụ như vậy là rất tốt, nhưng không được chủ quan khinh địch, phải đoàn kết cảnh giác, giặc đến là phải đánh được ngay, mà đã đánh là phải thắng. Thi đua một người làm việc bằng hai, vừa qua ta bắn rơi 8 chiếc phản lực, lần sau hai tám mười sáu, rồi ba tám hai mươi bốn”.

Thực hiện lời dặn của Bác, quân và dân miền Bắc trong 8 năm chiến đấu chống chiến tranh phá hoại đã bắn rơi 4.181 chiếc của địch, bắt sống không chỉ một Anvarez mà là hơn 400 tên phi công Mỹ, góp phần quan trọng vào thắng lợi chung của toàn dân tộc, giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc.

Chủ tịch Hồ Chí Minh tại buổi lễ tuyên dương công trạng các đơn vị chiến thắng ngày 5/8/1964		Đoàn 280 bộ đội pháo cao xạ bắn rơi chiếc máy bay Mỹ đầu tiên trên miền Bắc ngày 5/8/1964

Trong giai đoạn mới của cách mạng và trước những diễn biến phức tạp của tình hình thế giới và khu vực, chiến thắng 5/8 cách đây 48 năm về trước nhắc nhở chúng ta về lòng tự hào dân tộc, sẵn sàng hy sinh vì sự nghiệp của cách mạng, không ngại khó khăn gian khổ, luôn luôn nêu cao tinh thần cảnh giác cách mạng, sẵn sàng đập tan mọi âm mưu và hành động chống phá của các thế lực thù địch, giữ vững vùng trời, biển đảo thiêng liêng của Tổ quốc.

Trần Văn Tường